Wat zijn groeifactoren en waarom zijn ze belangrijk?

Groeifactoren zijn eiwitten die door alle levende cellen worden uitgescheiden en fungeren als chemische boodschappers die de cellulaire groei, proliferatie en differentiatie reguleren. Ze spelen een cruciale rol bij wondgenezing en weefselherstel. In de huid worden groeifactoren geproduceerd door fibroblasten, melanocyten en keratinocyten, die zich bevinden in de opper- en lederhuid. Hier stimuleren ze de aanmaak van collageen, elastine en glycosaminoglycanen, de drie basiselementen van de extracellulaire matrix die bijdragen aan een elastische en stevige huid. Naarmate we ouder worden, neemt de natuurlijke aanmaak van groeifactoren af, wat leidt tot rimpels, verlies van stevigheid en langzamere wondgenezing. Het op de huid aanbrengen van groeifactoren via crèmes of serums kan deze tekorten aanvullen en helpen bij het herstel van de huidbarrière, het verminderen van fijne lijntjes en het verbeteren van de huidstructuur. Maar hoe effectief zijn groeifactoren nu echt?

Ontdekking van groeifactoren en hun rol bij wondgenezing en huidverbetering

Groeifactoren werden in de jaren 1950 ontdekt tijdens wetenschappelijk onderzoek naar zenuwcellen en weefselontwikkeling. De epidermale groeifactor (EGF) werd in 1962 ontdekt door onderzoeker Stanley Cohen, die hier in 1986 de Nobelprijs voor Geneeskunde voor ontving. Deze groeifactor bleek de wondgenezing significant te versnellen, wat een belangrijke doorbraak was voor de biomedische wereld. Van hieruit ontstond het idee om groeifactoren in huidverzorgingsproducten toe te passen, vanuit de gedachte dat als groeifactoren de wondgenezing versnellen, ze ook kunnen helpen bij het aanpakken van rimpels en verlies van stevigheid. Dit leidde tot studies waarin wetenschappelijk werd aangetoond dat op de huid aangebrachte groeifactoren zoals EGF, FGF en TGF-β de collageenproductie in de dermis inderdaad verhogen en de afbraak van collageen vertragen ¹ ², ³.

Natuurlijke of synthetische groeifactoren?

Naarmate de wetenschap vorderde, werden synthetische versies van natuurlijke groeifactoren ontwikkeld, zoals sh-Oligopeptide-1 (EGF). In huidverzorgingsproducten worden, om verschillende redenen, doorgaans geen natuurlijke groeifactoren gebruikt. In plaats daarvan worden vaak synthetische, bio-identieke of recombinant geproduceerde groeifactoren toegevoegd. De belangrijkste redenen waarom natuurlijke groeifactoren niet of nauwelijks worden gebruikt zijn:

1 - Stabiliteit

Natuurlijke groeifactoren zijn grote, complexe eiwitten die biologisch onstabiel zijn wanneer ze worden blootgesteld aan buitenlucht, licht of hitte. Dit maakt ze gevoelig voor afbraak in cosmetische producten, waardoor hun effectiviteit snel verloren gaat. Om een huidverzorgingsproduct stabiel te houden over een langere periode, is het noodzakelijk ingrediënten te gebruiken die bestand zijn tegen deze externe factoren. Synthetische of recombinant geproduceerde groeifactoren zijn vaak beter bestand tegen ontleding en kunnen zodanig worden gemodificeerd dat ze stabiel blijven in een productformulering.

2 - Moleculaire grootte en penetratie

Natuurlijke groeifactoren hebben vaak een grote moleculaire structuur, wat betekent dat ze moeilijk door de huidbarrière (het stratum corneum) kunnen dringen. Huidverzorgingsproducten moeten in staat zijn om werkzame stoffen diep in de huidlagen te transporteren om effectief te zijn. Daarom begonnen fabrikanten met het gebruik van encapsulatietechnologie (zoals liposomen) om de penetratie en stabiliteit van groeifactoren in skincareproducten te verbeteren.

3 - Ethiek en bron van natuurlijke groeifactoren

Het winnen van natuurlijke groeifactoren uit menselijke of dierlijke bronnen kan ethische en gezondheidsproblemen met zich meebrengen. Veel natuurlijke groeifactoren worden van nature geproduceerd in het menselijk lichaam of in dierlijk weefsel, zoals uit bloed, speeksel of huidcellen. Het gebruik van deze bronnen voor commerciële huidverzorging roept complexe ethische en wettelijke vraagstukken op. Daarnaast kunnen er risico’s ontstaan op infectie of contaminatie.

4 - Productie en kosten

De productie van natuurlijke groeifactoren is een ingewikkeld en duur proces, omdat het isoleren en zuiveren van deze eiwitten veel tijd en geavanceerde technologie vereist. Het gebruik van synthetische of recombinant geproduceerde groeifactoren, waarbij biotechnologie en genetische modificatie worden toegepast, is veel kostenefficiënter. Dit maakt het gemakkelijker om groeifactoren in grotere hoeveelheden te produceren voor commercieel gebruik.

5 - Synthetische en recombinant groeifactoren als veilig alternatief

In plaats van natuurlijke groeifactoren worden bio-identieke of recombinant DNA-groeifactoren gebruikt. Deze worden in een laboratorium geproduceerd door genetisch gemodificeerde bacteriën of gistcellen die menselijke groeifactoren nabootsen. Dit proces maakt het mogelijk om bio-identieke groeifactoren te produceren die dezelfde structuur en functie hebben als de natuurlijke versies, zonder de nadelen van instabiliteit, ethische kwesties of hoge kosten. Recombinant DNA-technologie wordt al decennialang gebruikt in de medische wereld voor de productie van eiwitten zoals insuline en groeihormonen. Datzelfde principe wordt toegepast voor het maken van groeifactoren voor huidverzorging.

6 - Klinisch bewezen werkzaamheid van synthetische groeifactoren

Onderzoek heeft aangetoond dat synthetische groeifactoren, zoals sh-Oligopeptide-1 (EGF), en andere vergelijkbare bio-identieke groeifactoren even effectief zijn als hun natuurlijke tegenhangers. Ze stimuleren de collageenproductie, bevorderen celvernieuwing en dragen bij aan wondgenezing en huidverjonging. Doordat deze groeifactoren in stabiele vormen kunnen worden geproduceerd, zijn ze beter geschikt voor huidverzorgingsproducten dan de natuurlijke varianten.

Worden er dan alleen maar synthetische groeifactoren gebruikt in skincare?

Hoewel het zeldzaam is om echte, natuurlijke groeifactoren in cosmetische producten te vinden vanwege bovengenoemde uitdagingen, zijn er wel degelijk producten die extracten bevatten die de productie van groeifactoren in de huid kunnen stimuleren. Bijvoorbeeld:

• Plantstamcelextracten: Deze worden vaak gebruikt in huidverzorging om de huidcellen te "triggeren" hun eigen groeifactoren aan te maken.
• Peptiden: Sommige peptiden (bijv. koperpeptiden) stimuleren de huid om natuurlijke groeifactoren te produceren en bootsen bepaalde effecten van groeifactoren na, zoals het bevorderen van collageensynthese en celvernieuwing.

Hoewel natuurlijke groeifactoren theoretisch aantrekkelijker lijken, omdat alles wat ‘natuurlijk’ is nu eenmaal de voorkeur heeft, worden ze in huidverzorgingsproducten om bovengenoemde redenen vrijwel nooit gebruikt. Ze worden vervangen door stabielere, bio-identieke synthetische versies die beter presteren in cosmetische formules. Deze synthetische groeifactoren zijn veilig, effectief en bieden veel voordelen zonder de nadelen die gepaard gaan met het gebruik van natuurlijke groeifactoren.

Groeifactoren in focus

Er zijn vele soorten groeifactoren die elk een belangrijke rol vervullen in huidverzorging en -herstel. Aangezien EGF (Epidermal Growth Factor) en TGF (Transforming Growth Factor) het meest worden gebruikt in skincareformules, zullen we daar dieper op ingaan.

Epidermal Growth Factor (EGF)

De Epidermal Growth Factor (EGF) is een van de meest onderzochte groeifactoren en speelt een centrale rol bij huidverbetering en anti-aging. Zoals de naam al aangeeft, werken deze groeifactoren specifiek op de epidermis. De synthetische varianten van EGF (zoals sh-Oligopeptide-1, -2, -9 en -11) stimuleren de deling en groei van epidermale cellen. Dit zorgt voor een dikkere, gezondere bovenste huidlaag, wat bijdraagt aan een gladdere en vollere huid, de genezing van beschadigde huid bevordert en fijne lijntjes vermindert. EGF wordt daarom vaak gebruikt in producten die gericht zijn op het versnellen van celvernieuwing, huidverjonging en wondgenezing. Het is ideaal voor anti-agingformules en producten die de textuur en helderheid van de huid verbeteren.

Transforming Growth Factor (TGF)

en met name TGF-β (beta), is een andere belangrijke familie van groeifactoren. Deze familie kent meerdere subtypen, waaronder TGF-β1, TGF-β2 en TGF-β3. TGF vervult een dubbele rol: enerzijds stimuleert het de aanmaak van collageen, en anderzijds remt het de afbraak van collageen. Dit zorgt voor een betere balans tussen huidvernieuwing en huidafbraak, wat essentieel is voor weefselherstel en het behouden van stevigheid. TGF-β werkt voornamelijk in de diepere huidlagen (dermis) en is verantwoordelijk voor het stimuleren van de productie van collageen en elastine. Dit helpt de huidstructuur te versterken en speelt een cruciale rol bij het herstellen van huidverslapping, rimpels, verlies van elasticiteit en wondgenezing.

De belangrijkste verschillen tussen EGF en TGF liggen vooral in hun werkingsdiepte in de huid. EGF richt zich voornamelijk op de oppervlakkige vernieuwing van huidcellen en is effectief bij het verbeteren van de huidtextuur en gladheid. Daarentegen werkt TGF-β in de diepere huidlagen, waar het de productie van collageen en elastine stimuleert, essentieel voor het verbeteren van de stevigheid en elasticiteit van de huid.

Daarnaast is EGF bijzonder effectief in de vroege stadia van wondgenezing, omdat het direct bijdraagt aan de vernieuwing van epidermale huidcellen. TGF-β speelt een bredere rol in zowel de vroege als de latere fasen van wondgenezing. Het helpt bij de vorming van nieuwe bloedvaten, ondersteunt weefselherstel en remt ontstekingen, waardoor het een langduriger effect heeft op het herstelproces.